Παρασκευή 7 Ιανουαρίου 2011

Η Δίκη του Μάξιμου Γραικού

Ένα σημαντικό βιβλίο του Κ.Α. Τσιλιγιάννη

Του ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΪΝΤΑΣΗ

Κάποιες γιορτές του 1985 είχε πέσει στα χέρια μου, ένα τεύχος από τα κλασικά εικονογραφημένα, που αποτύπωνε το βιβλίο του Νικολάϊ Γκογκόλ «Τάρας Μπούλμπα». Τον ήρωα τον είδα αργότερα επί της τηλεοπτικής οθόνης, σε δυο εκδοχές: η πρώτη, χολυγουντιανή με τον Γιουλ Μπρύνερ πρωταγωνιστή, στο ρόλο του Κοζάκου πρωταγωνιστή, η δεύτερη, μια ρωσική (ή ουκρανική) του 2009… Πέρυσι, εντελώς τυχαία διάβασα και το βιβλίο! Μέχρι τότε είχα σχηματίσει μια εικόνα για τον ήρωα του Γκογκόλ, αντίστοιχη με αυτήν του «Καπετάν Μιχάλη» του Καζαντζάκη. Αγέρωχος, ανεξάρτητος, με βαθειά πίστη και αδιαφορία μπροστά στον θάνατο… Το βιβλίο όμως περιέγραφε κάτι εντελώς διαφορετικό: την σκοτεινή εποχή της Ρωσίας τον 16ο αιώνα.
Οι Κοζάκοι, αν και κατοικούσαν στα όρια της σημερινής Ουκρανίας, ήταν ένας λαός άγριος, σκοτεινός, με χαμηλά ένστικτα. Η πίστη τους στην Ρωσική Ορθοδοξία, ήταν τυφλή, σκληρή, σχεδόν υπήκοη στα ειδωλολατρικά πρότυπα της σλάβικης εποχής, που προηγήθηκε του εκχριστιανισμού των Ρώσων. Ο Θάνατος, ο εξευτελισμός, οι ακρότητες ήταν μια καθημερινότητα. Μπορεί το βιβλίο να λατρεύτηκε από τον μικροαστισμό της Αγίας Πετρούπολης στα πρώτα μισά του 19ου αιώνα, αλλά αυτό οφειλόταν αμιγώς στην έκφραση ελευθερίας που είχε ο Κοζάκικος Τρόπος ζωής: γλεντάμε μέχρι αναισθησίας στον καιρό της ειρήνης, πολεμάμε μέχρι θανάτου στον καιρό του πολέμου…
Δεν έχει καμιά σχέση ο Καπετάν Μιχάλης με τον Τάρας Μπούλμπα… Ο πρώτος ανέπνεε στο φως της Ελλάδας, ο δεύτερος ανέπνεε από την μισαλλοδοξία της βαρβαρότητας.
Προχθές, τέλειωσα την ανάγνωση ενός άλλου βιβλίου: Την Δίκη του Μαξίμου Γραικού, με συγγραφέα τον Κ.Α. Τσιλιγιάννη, το οποίο ευγενώς ο Δικηγορικός Σύλλογος Άρτας προσέφερε ως δώρο στα μέλη του. Ένα βιβλίο, που περιγράφει με ιδιαίτερα εκφραστικό τρόπο, την μάχη του φωτός με το σκοτάδι και για ποιόν λόγο ο Αθωνίτης Μοναχός, ο οποίος επισκέφθηκε την Ρωσία «επ’αμοιβή και για σύντομο χρονικό διάστημα», κρατήθηκε εκεί και αφού πέθανε φυλακισμένος, αναγνωρίστηκε ως όσιος και Άγιος όχι μόνο από τον Ρωσικό Λαό, αλλά και από την Ρωσική Λογοτεχνία και Φιλοσοφία.
Γιατί ο Μάξιμος Γραικός, ο Τριβώλης, Λακεδαιμόνιος μεν αλλά εξ Άρτης έφτασε στην Ρωσία και αμέσως έσπευσε να μεταλαμπαδεύσει το φως της Γνώσης που είχε λάβει στα Πανεπιστήμια της Ιταλίας, την Χριστιανική Αγάπη που είχε καλλιεργήσει στην Ι.Μ. Βατοπεδίου του Αγίου Όρους και τον Σεβασμό στον Άνθρωπο και την Ελευθερία, προϊόν της μεγάλης Μόρφωσης των Αρχαίων Ελλήνων Φιλοσόφων που είχε. Απέναντί του είχε το απόλυτο σκοτάδι: αμόρφωτους ιεράρχες, έναν παραδόπιστο κλήρο, έναν μοναστικό βίο ακολασίας, μια εξουσία αδυσώπητη και στο τέλος έναν λαό έρμαιο όλων των ανωτέρω… Ο Χριστιανισμός περισσότερο έμοιαζε με τυραννία, ως ένα μέσο επιβολής στον ρωσικό λαό, παρά ως μια κατάσταση ενδιάθετης πίστης.
Στον Τάρας Μπούλμπα το βλέπουμε αυτό! Οι άρχοντες πωλούσαν τις εκκλησίες για χάνια, αλλαξοπιστούσαν ανάλογα με τα χρήματα που λάμβαναν, σκότωναν και ατίμαζαν ασύστολα. Τέλος καλούσαν τους πιστούς να πεθάνουν … για την Αγία Ρωσική Εκκλησία!!!
Φυσικό ήταν ο Μάξιμος να μην γίνει αρεστός. Τα συμφέροντα ήταν πολλά και οι συγκρίσεις που έκανε ήταν επικίνδυνες. Συνέκρινε το Φως της Ιταλικής Αναγέννησης και την Δημοκρατία των Συνόδων της Αθωνικής Πολιτείας με τον απόλυτο δεσποτισμό της Ρωσίας, ηγεμονικό και εκκλησιαστικό… Και γι’αυτό δυσφορούσε, χωρίς να κρύβει την αγανάκτησή του.
Επέλεξαν λοιπόν να μην τον αφήσουν να φύγει από την Ρωσία και να τον εξοντώσουν. Όχι σκοτώνοντάς τον, επειδή φοβόντουσαν μήπως μαρτυρήσει στην πίστη του Λαού, αλλά στήνοντας μια παρωδία – δίκης. Ο Κ. Α. Τσιλιγιάννης παρακολουθεί το κατηγορητήριο λέξη προς λέξη και το ξεσκεπάζει… Όμως το αποτέλεσμα ήταν ο Μάξιμος Γραικός να καταδικαστεί και αντί να επιστρέψει στην γλυκειά του πατρίδα, να πεθάνει μόνος σε κάποια σκοτεινή φυλακή της Ρωσίας.
Είναι σημαντικό το γεγονός όμως ότι δεν ξεχάστηκε. Όχι μόνο από τον Ρωσικό Λαό, αλλά και από την Ρωσική Φιλοσοφία, η οποία αναγνώρισε την λογοτεχνική του παρέμβαση στην εξέλιξη της σλαυωνικής γλώσσας και τον εμπλουτισμό της με έννοιες και όρους άγνωστες μέχρι τότε, στην σκοτεινή εποχή του Ρωσικού Μεσαίωνα. Γρήγορα ανεδείχθη σε άγιο του Λαού και όσιο των Γραμμάτων. Ένας λογοτεχνικός φάρος… Η μόνη που αντιστάθηκε ήταν η Ρωσική Εκκλησία, που τελικά τον αναγνώρισε ως Άγιο, δυο εβδομάδες μετά την ανακήρυξή του από το Πατριαρχείο της Κων/πολης το 1988, μετά από αίτηση του Κ.Α. Τσιλιγιάννη.
Στην σημερινή εποχή, όπου η Ρωσία, ξαναβρίσκει τις ρίζες της, είναι σημαντική αυτή η αναφορά του Κ.Α. Τσιλιγιάννη και μας βοηθάει να κατανοήσουμε και την μεγάλη σχέση που έχει η χώρα μας με την υπερδύναμη. Σήμερα αν η Ρωσική Λογοτεχνία και Επιστήμη είναι λαμπρύνουσα στην οικουμένη, έχει σαφείς αναφορές στον 16ο αιώνα, η πρώτη αναλαμπή της οποίας ήταν η πρόσκληση και η μετάβαση του Αθωνίτη Μοναχού στην Ρωσία, η σκληρή εργασία που έκανε και οι ουσιαστικές παρεμβάσεις του στον τότε Ρωσικό δεσποτισμό…
Η Δίκη του Μάξιμου Γραικού είναι ένα βιβλίο, που θα βοηθήσει πολλούς να κατανοήσουν την μεγάλη προσωπικότητά του και για ποιόν λόγο, η Άρτα μεγαλύνεται ως γενέθλιος Τόπος του. Επίσης οφείλει ένα μεγάλο ευχαριστώ στον Κ.Α. Τσιλιγιάννη, τον άνθρωπο που έβγαλε από το σκότος της αμνημοσύνης τον μεγάλο αυτό Άγιο, που πάλεψε για την αναγνώρισή του, με σπουδαιότερη επιτυχία του την μετακομιδή των οστών του Μάξιμου Γραικού στην πόλη μας, το έτος 1997. Ας ελπίσουμε ότι ΑΜΕΣΑ η πόλη μας και ο δήμος της, θα αναγνωρίσει όπως πρέπει αυτήν την σημαντική προσφορά του και θα τον ανταμείψει, επειδή προσέθεσε έναν μεγάλο άνθρωπο στον κατάλογο των ηρώων της.
Γιατί, αν μη τι άλλο, είναι σε αυτές τις ημέρες από τους τελευταίους από μια σειρά επιστημόνων – ερευνητών που μπόρεσαν κοπιωδώς να αναδείξουν την ιστορία του τόπου μας με τον καλύτερο τρόπο.

Δεν υπάρχουν σχόλια: