Δεν έπιασαν τόπο τα τερτίπια για το ξεπούλημα

Εκθέτει Οικονομίδη – Πανταζή, η εισήγηση της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης
Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, για την Ψαραγορά

Απ’ τις 6 Νοεμβρίου, η Διεύθυνση Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς είχε εισηγηθεί προς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, να χαρακτηριστεί ως μνημείο η Ψαραγορά, αποκαλύπτοντας ότι τα τερτίπια του απερχόμενου δημάρχου Πάνου Οικονομίδη, όσο και του διευθυντή της ανάλογης Υπηρεσίας Ηπείρου Σπύρου Πανταζή, που με κοινή αυτοψία των υπηρεσιών τους, είχαν αποφανθεί ότι πρέπει να κατεδαφιστούν, για να αντικατασταθούν από κατασκευές τσιμέντου, αφού πρώτα παραχωρηθούν σε ιδιώτη.
«Μετά από τα παραπάνω η ΔΝΣΑΚ εισηγείται, σύμφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 6, παρ. 1γ του Ν. 3028/2002, τον χαρακτηρισμό ως μνημείου της φέρουσας περιμετρικής τοιχοποιίας µε το δομικό κάνναβο του κτιριακού συγκροτήματος της Ψαραγοράς - «Ψαρουπλιό» στην Άρτα, σύμφωνα µε το συνημμένο τοπογραφικό διάγραμμα, λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής, κοινωνικής, πολεοδομικής, λαογραφικής και εθνολογικής σημασίας του. Βρίσκεται στον πολεοδομικό άξονα του ιστορικού ιστού της πόλης που ένωνε τα σημαντικότερα πλατώματα της πόλης έως τα τέλη του 19ου αιώνα, τα οποία αποτελούσαν σημεία συνάντησης των διαφόρων πολιτισμών».
Τα παραπάνω αναφέρει η εισήγηση της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, η οποία είναι άκρως ενδιαφέρουσα και η «Γ» την δημοσιεύει ολόκληρη σήμερα, για να φανεί ο τρόπος με τον οποίο ο απερχόμενος δήμαρχος και οι συνεργάτες του ήθελαν σώνει και καλά να λάβουν τις όποιες αποφάσεις, για το ξεπούλημα του μνημείου, που έχει ιδιαίτερη ιστορική και κοινωνική αξία.
Κι ενώ και η Διεύθυνση νεωτέρων Μνημείων Ηπείρου και ο Δήμος Αρταίων, είχαν λάβει γνώση της εν λόγω εισήγησης, η οποία στην ουσία απορρίπτει σ’ όλα τα σημεία της την κοινή αυτοψία Οικονομίδη – Πανταζή, ο δήμαρχος Πάνος Οικονομίδης δέκα μέρες μετά την κατάθεση και κοινοποίηση της εισήγησης, έθεσε θέμα στο Δημοτικό Συμβούλιο, να λάβει γνωμοδοτική απόφαση, η οποία θα πήγαινε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, προκειμένου να μην χαρακτηριστεί η Ψαραγορά ως Μνημείο. Όπως και παραπάνω σημειώνουμε, η εισήγηση κατατέθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2010 και η συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, έγινε δέκα περίπου ημέρες αργότερα.
Η εισήγηση της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού, που δημοσιεύεται ολόκληρη παρακάτω, αποκαλύπτει πως η απερχόμενη δημοτικής αρχή, «έδωσε τα ρέστα της» για να ξεπουλήσει το χώρο αυτό και φυσικά η αντίσταση των πολιτών, είναι αυτή που έσωσε και το Μνημείο, αλλά και το κέντρο της πόλης από ένα τερατούργημα, το οποίο θα κατασκευαζόταν μόνο και μόνο για να το εκμεταλλευτεί κάποιος ιδιώτης ή καλύτερα κάποια τεχνική εταιρεία.
Ίσως είναι τώρα η ώρα να σκεφτούν οι πολίτες, ότι με τις συντονισμένες αντιδράσεις σώθηκε κι άλλο ένα μνημείο της πόλης μας, το οποίο η απερχόμενη δημοτική αρχή, είχε συμφωνήσει να ξεπουλήσει.

Ολόκληρο το κείμενο της εισήγησης της Διεύθυνσης Νεώτερης και Σύγχρονης Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού

ΕΙΣΗΓΗΣΗ
Θέμα: Χαρακτηρισμός ή μη ως μνημείου των κτιριακών εγκαταστάσεων της Ψαραγοράς - «Ψαρουττλίο» στην Άρτα, φερόμενης ιδιοκτησίας Δήμου Αρταίων.

Η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Ηπείρου, μετά από παρέμβαση του Αρχιτέκτονα Γ. Ζιώβα, ο οποίος ζήτησε τον χαρακτηρισμό ως μνημείου της Ψαραγοράς - «Ψαρουπλιό» στην Άρτα, διαβίβασε στη ΔΝΣΑΚ το φάκελο της υπόθεσης με το υπ' αριθμ. 2004/26-7-2010 έγγραφό της, που περιλαμβάνει και το έγγραφο της ΥΝΜΤΕ Ηπείρου Α.Π.1625/22-6-2010 με την εισήγηση της Εφορείας υπέρ του χαρακτηρισμού ως μνημείου της ψαραγοράς - "Ψαρουπλιό" στην Άρτα.
Με το υπ' αριθμ. 2004/26-7-2010 έγγραφό της, η ΥΝΜΤΕ Ηπείρου αναφέρει ότι ο Δήμαρχος της Άρτας κ. Π. Οικονομίδης ζήτησε να διενεργηθεί κοινή αυτοψία από την ΥΝΜΤΕ Ηπείρου και το Δήμο Αρταίων.
Ύστερα από την κοινή αυτοψία στις 23 Ιουλίου 2010, η γνώμη της ΥΝΜΤΕ Ηπείρου είναι: «να μην χαρακτηρισθούν ως μνημεία τα υπάρχοντα ισόγεια καταστήματα, καθότι δεν εμπεριέχουν κανένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό, πολεοδομικό, καλλιτεχνικό ή ιστορικό στοιχείο. Πρόκειται για μια απλή, τυπική, από μπετόν κατασκευή, η οποία έχει απολέσει τα όποια αρχιτεκτονικά και μορφολογικά στοιχεία διέθετε στην αρχική της μορφή».
Σύμφωνα με την εισήγηση της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων & Τεχνικών Έργων Ηπείρου:
«Ένα από τα χαρακτηριστικότερα τμήματα της πόλης της Άρτας είναι το πλάτωμα της ψαραγοράς, το λεγόμενο «Ψαρουπλιό». Αποτελεί τμήμα του ιστορικού κέντρου του βόρειου τομέα της πόλης. Βρίσκεται σε κομβικό σημείο, κοντά στο κάστρο και τον πύργο του Ρολογιού, σημείο συνάντησης και σύγκλισης ιστορικών δρόμων. Η σημερινή οδός Πριοβόλου, παλιά οδός Νομαρχίας, ήταν ένας πολύ σπουδαίος άξονας που αναπτύσσεται με κατεύθυνση από Β-Α προς Ν-Δ. Είχε αφετηρία το κάστρο και συγκεκριμένα την ιστορική πλατεία Ώρας που το όνομα της οφείλεται στο γνωστό πύργο του Ρολογιού. Ήταν ο χώρος συνάντησης της κοινής ζωής των τριών κοινοτήτων Ελλήνων, Εβραίων και Τούρκων. Στη συνέχειά του ο δρόμος αυτός συναντούσε το δεύτερο πλάτωμα, το επονομαζόμενο Τουρκοπάζαρο, όπου διεξάγονταν οι εμπορικές συναλλαγές των Τούρκων. Ήταν ο μόνος πολεοδομικός άξονας του ιστορικού ιστού της πόλης που ένωνε τα σημαντικότερα πλατώματα της πόλης του 190U αιώνα - σημεία. συνάντησης των διαφόρων πολιτισμών, εθίμων, συνηθειών, θρησκειών, γιορτών, κ.λ.π.
Το τρίτο κατά σειρά πλάτωμα, όπου ολοκληρώνονταν η πορεία του ιστορικού δρόμου, ήταν η πλατεία του Αϊ Μηνά. Τμήμα αυτής αποτελεί το σημερινό πλάτωμα της ψαραγοράς. Πίσω από την πλατεία του Αϊ Μηνά βρίσκονταν η εμπορική αγορά των Ελλήνων, το Ρωμιοπάζαρο. Στην συνοικία του Αϊ Μηνά και γύρω από την πλατεία ήταν τα προξενεία και τα αρχοντικά της Άρτας και ήταν η σημαντικότερη αυτής της περιόδου όταν ακόμα δεν υπήρχε καμία από τις σημερινές πλατείες της Άρτας.
Η σημερινή μικρής κλίμακας τετράπλευρη πλατεία ορίζεται από την βορειοανατολική και νοτιοδυτική πλευρά της από τις κτιριολογικές εγκαταστάσεις της ψαραγοράς. Η διάταξη αυτή προστατεύει πλήρως το ιστορικό ευρυχώριο της πλατείας και την αρχιτεκτονική προοπτική του δρόμου που προβάλλει τον ιστορικό πύργο του Ρολογιού και το παρακείμενο κάστρο από. τις ετερόκλητες κατασκευές. των τελευταίων δεκαετιών. Στη βορειοδυτική πλευρά ανοίγεται η προαναφερόμενη οδός Πριοβόλου, άξονας όπου διατηρούνται ακόμα κάποια από τα αρχοντόσπιτα της Άρτας και οδηγεί στο ρολόι και το κάστρο. Τον 19ο αιώνα η πλατεία του Αϊ Μηνά σε επαφή με το Ρωμιοπάζαρο, ήταν ο τόπος συνάντησης των χριστιανών.
Στην περιοχή υπήρχαν κτιριολογικές εγκαταστάσεις γνωστών σχολών της εποχής. Εκεί μετέπειτα στεγάστηκαν οι πρόσφυγες από την Μ. Ασία και τον Καύκασο, όπου παρέμειναν έως το 1931.
Με τη μετεγκατάσταση των προσφύγων σε άλλη περιοχή, στην θέση των κτιριακών εγκαταστάσεων των σχολών κτίστηκε η δημοτική αγορά, όπου στέγασε αρχικά κρεοπωλεία και στη συνέχεια λειτούργησε κυρίως ως ψαραγορά. Το συγκρότημα κτίστηκε το 1937, παρέμεινε με την ονομασία ψαρουπλιό εφόσον λειτούργησε κυρίως ως ψαραγορά για πολλές δεκαετίες.
Ένα σημαντικό στοιχείο που θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη και έχει πλέον ενσωματωθεί στο κτιριακό συγκρότημα, παρά την .διαφορετική λειτουργία του, είναι η ύπαρξη του εικονοστασίου του Αϊ-Μηνά στη βορειοανατολική πλευρά του συγκροτήματος, εναπομείναν τεκμήριο της προϋπάρχουσας εκκλησίας. Ένα στοιχείο που απαιτεί τη διερεύνηση της ιστορικής - εκκλησιαστικής διαδρομής του χώρου, πριν από κάθε άλλη ενέργεια ανάπλασης εξυγίανσης του χώρου και των καταστημάτων.
Οι κτιριολογικές όψεις των ψαρουπλιών, λιτές και διακριτικές με τα ορθογώνια ανοίγματα των μικρών μονόχωρων καταστημάτων, αποτελούν το τερματικό ολοκλήρωμα της ιστορικής διαδρομής και οριοθετούν μια περιοχή και εποχή που σημάδεψε την πόλη. Η ανθρώπινη κλίμακα των κτιριολογικών όγκων, είναι ιδανική για τη μικρή επιφάνεια της πλατειάς.
Το κτιριακό συγκρότημα της ψαραγοράς είναι λιθόκτιστο κτίσμα και αποτελείται από 14 ισόγεια μονόχωρα καταστήματα. Το δώμα είναι πλάκα σκυροδέματος με στηθαίο (πιθανολογείται η αρχική στέγη να ήταν κατασκευασμένη από μέταλλο και γυαλί). Πάνω από το δώμα έχει τοποθετηθεί αυλακωτή λαμαρίνα. Επίσης στέγαστρο υπό μορφή προβόλου από οπλισμένο σκυρόδεμα προστατεύει κατά μήκος όλα τα καταστήματα στο ύψος των ανοιγμάτων. Οι διαχωριστικοί τοίχοι των καταστημάτων είναι επίσης λιθόκτιστοι. Το ύψος των καταστημάτων εσωτερικά είναι 4μ. Οι τοίχοι είναι επιχρισμένοι με ασβεστοκονιάματα και μέχρι κάποιο ύψος είναι επενδεδυμένοι με κεραμικά λευκά πλακίδια. Από τα δάπεδα των καταστημάτων κάποια είναι μωσαϊκά, ενώ σε εκείνα που λειτουργούν ακόμα έχουν επιστρωθεί με κεραμικά πλακίδια. Τα μοναδικά ανοίγματα-θύρες των χώρων είναι μεταλλικά και διαθέτουν προστατευτικά δικτυωτά ρολά.
Ο φέρων οργανισμός του κτηρίου γενικά βρίσκεται σε καλή κατάσταση . .Οι φθορές που παρατηρούνται δεν αφορούν ούτε τους φέροντες εσωτερικούς διαχωριστικούς τοίχους, αλλά είναι φθορές που προκλήθηκαν από την εγκατάλειψη και την έλλειψη συντήρησης του συγκροτήματος Παρατηρούνται αποκολλήσεις σοβάδων και πλακιδίων από τοπική εμφάνιση υγρασίας προερχόμενη κυρίως από το δώµα αλλά και το πεπαλαιωμένο σύστημα των υδρορροών. Τα ανοίγματα - προθήκες - είσοδοι, σε όσα καταστήματα δεν λειτουργούν είναι κατεστραμμένα. Κακή είναι επίσης η κατάσταση των κοινόχρηστων χώρων υγιεινής. Από τα δεκατέσσερα καταστήματα, 6 είναι ακόμα σε λειτουργία, εκ των οποίων τέσσερα λειτουργούν ακόμα ως κρεοπωλεία, ιχθυοπωλεία, ενώ δυο ως καφέ-µπαρ.»
Πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Δήμος Αρταίων µε έγγραφό του προς την ΥΝΜΤΕ Ηπείρου, µε θέμα: «Αναβίωση της πλατείας Ψαροπλιών» αναφέρει:
«Η πλατεία Ψαροπλιών αποτελεί σήμερα οικόπεδο µε έκταση 1.124,87 m2 (Q.T. 117), µε βάση το ισχύον Ρυμοτοµικό Σχέδιο της πόλης της Άρτας. Έχει πρόσωπο επί της κεντρικής πλατείας της πόλης και επί της οδού Καραϊσκάκη που είναι πεζόδρομος Τα υφιστάμενα κτίσματα καταλαμβάνουν έκταση 519,41 m2. Με βάση τους υφιστάμενους όρους δόμησης, επί του οικοπέδου αυτού θα ήταν δυνατόν να ανεγερθεί κτίριο µε μέγιστη κάλυψη 787,40 m2 και μέγιστο εμβαδόν 2.699,68 m2.
Ο Δήμος Αρταίων έχει ταχθεί µε συγκεκριμένες αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου υπέρ της αναβίωσης της πλατείας Ψαροπλιών και του ιστορικού της ρόλου, ως χώρου συνάντησης - συζήτησης - κοινωνικής ανταλλαγής και συμβίωσης μεταξύ των πολιτών. Συγχρόνως ο Δήμος επιθυμεί την διατήρηση της πολεοδομικής συνέχειας της μικρής πλατείας µε το πλούσιο υφιστάμενο πράσινο με την Κεντρική πλατεία.
Ακόμη θεωρείται από τον Δήμο Αρταίων αναγκαία η διατήρηση και ανάδειξη του υφιστάμενου κτιριακού συγκροτήματος, αφ' ενός µεν ως ενδιαφέροντος κτιριακού συνόλου και αφετέρου ως εμπορικής και κοινωνικής πολεοδομικής λειτουργίας. Η διατήρηση αυτή πιστεύεται ότι θα αποτελέσει ουσιαστική συμβολή στην αισθητική της περιοχής του Κέντρου της πόλης αλλά και στην ενίσχυση της ιστορικής μνήµης των πολιτών».
Όπως προκύπτει από τα αρχιτεκτονικά σχέδια της μελέτης που περιέχει ο φάκελος, ο Δήμος προτίθεται να οικοδομήσει, διαμορφώνοντας την υφιστάμενη αγορά µε προσθήκη καθ' ύψος σε εμπορικό κέντρο.
Η Διεύθυνσή µας λαμβάνοντας υπόψη όλα τα στοιχεία του φακέλου εκτιμά ότι οι κτιριακές εγκαταστάσεις της Ψαραγοράς - «Ψαρουπλιό» στην Άρτα, που διατηρούνται σε καλή κατάσταση, είναι άμεσα συνδεδεμένες µε την ιστορία της περιοχής και αποτελούν μέχρι σήμερα σημείο αναφοράς και συνάντησης της τοπικής κοινωνίας. Είναι τμήμα ενός πολεοδομικού συνόλου που διαμορφώθηκε διαχρονικά και πιθανή καταστροφή του θα είναι πλήγμα για την πόλη της Άρτας.
Μετά από τα παραπάνω η ΔΝΣΑΚ εισηγείται, σύμφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 6, παρ. 1γ του Ν. 3028/2002, τον χαρακτηρισμό ως μνημείου της φέρουσας περιμετρικής τοιχοποιίας µε το δομικό κάνναβο του κτιριακού συγκροτήματος της Ψαραγοράς - «Ψαρουπλιό» στην Άρτα, σύμφωνα µε το συνημμένο τοπογραφικό διάγραμμα, λόγω της ιδιαίτερης ιστορικής, κοινωνικής, πολεοδομικής, λαογραφικής και εθνολογικής σημασίας του. Βρίσκεται στον πολεοδομικό άξονα του ιστορικού ιστού της πόλης που ένωνε τα σημαντικότερα πλατώματα της πόλης έως τα τέλη του 19ου αιώνα, τα οποία αποτελούσαν σημεία συνάντησης των διαφόρων πολιτισμών.